မြန်မာ့သမိုင်းတွင် နာကြည်းဖွယ်ကောင်းလှသောဖြစ်ရပ်များကို ယနေ့လူငယ်တိုင်းသိသင့်သည်။
ဘကြီးတော်မင်းလက်ထက်တွင် အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ ပထမစစ်ပွဲရှုံးသည်။ ပုဂံမင်းလက်ထက်တွင် အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ ဒုတိယစစ်ပွဲရှုံးသည်။ မင်းတုန်းမင်းလက်ထက်တွင် ကနောင်မင်းသားဆုံးရှုံးသွားပြီး နောက်ပိုင်း အိမ်ရှေ့မင်းသားခန့်ထားခြင်း မပြုတော့။ မင်းတုန်းမင်းမရှိသည့်နောက် အရည်အချင်းမရှိသူ အာဏာရသွားသည်။ သီပေါမင်းလက်ထက်မှာ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ တတိယစစ်ပွဲရှုံးသည်။ ထိုအခါ တစ်နိုင်ငံလုံး သူ့ကျွန်ဘဝသို့ရောက်ကာ အချုပ်အခြာအာဏာလည်းဆုံး ကုန်းဘောင်မျိုးဆက်လည်း တုံးသွားခဲ့သည်။
၁၈၈၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၂၉ ရက် နံနက်တွင် သီပေါမင်းအား လန်ဒန်တိုင်းသတင်းစာတိုက်မှ ရန်ကုန် သတင်းထောက်မွိုင်လင်က တွေ့ဆုံမေးမြန်းသည်။ မွိုင်လင်အား အင်္ဂလိပ်ဗိုလ်ချုပ် ပရင်ဒါဂတ်က ကောင်းစွာလက်ခံကာ သီပေါမင်းနန်းကျကြောင်းကို ပြည့်စုံစွာသတင်း ရနိုင်ရေးအတွက် အထူးအခွင့်အရေး ပေးထားခဲ့သည်။ သီပေါမင်းက လန်ဒန်တိုင်း သတင်းစာအကြောင်းကို ကောင်းကောင်းသိပါကြောင်း၊ မြန်မာဝန်ကြီးများက အင်္ဂလိပ်ပြည်သူတို့ရဲ့ သဘောထားအယူအဆများကို သိရှိလေ့လာချင်လို့ အဲဒီသတင်းစာကို လွှတ်တော်က မှန်မှန်မှာယူဖတ်ပါကြောင်း၊ မြန်မာဘုရင်ရဲ့စကားကို သတင်းထောက်ကြီးက တစ်လုံးမကျန်ရေးသားတင်ပြဖို့ မေတ္တာရပ်ခံကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
သီပေါမင်းက ကျုပ်က ပါးစပ်ပိတ်နေချင်ပါတယ်၊ ကျုပ်မှာရှိသမျှကို အင်္ဂလိပ်တွေကိုပေးပြီးပြီ၊ ဒီနိုင်ငံကို ယခုအချိန်မှာရော အနာဂတ်မှာရော ကာနယ်စလေဒင်ပဲ အုပ်ချုပ်စေချင်ပါတယ်၊ ကျုပ်ကတော့ ဘုရင်အဖြစ်နဲ့ မကောင်းတဲ့အကြံဉာဏ်များ အပေးခံရသူပါ။ ကျုပ်ဝန်ကြီးအဖွဲ့မှာ သစ္စာသမာဓိရှိသူ၊ အမြော်အမြင် ရှိသူရယ်လို့ အင်မတန်ရှားပါတယ်။ သူတို့အသုံးမကျလို့ မဖြစ်သင့် မဖြစ်ထိုက်တာတွေ ဖြစ်ရတယ်။ အင်မတန်နာကြည်းစရာပါပဲ။ ယခုအချိန်မှာ ကျုပ်ဟာ နန်းစဉ်ကျောက်မျက်ရတနာတွေကို အားလုံးလက်လွှတ်လိုက်ပြီ။ လူမျိုးကြီးတွေဖြစ်တဲ့ အင်္ဂလိပ်တွေဟာ ကျုပ်လက်စွပ်နဲ့ ကျုပ်မိဖုရားရဲ့ လက်ဝတ်တန်ဆာတွေကို ကျုပ်တို့လက်ဝယ်ဆက်လက်ထားရှိဖို့ မကန့်ကွက်ပေဘူးလို့ ယူဆပါတယ် တိုင်းပြည်တစ်ခုလုံး ဆုံးရှုံးသည့်အပြင် အဖိုးတန်နန်းစဉ် ကျောက်မျက်ရတနာ တွေကိုလည်း ဆုံးရှုံးခဲ့သည်။
ဘုရင်နှင့်မိဖုရားတွင် ဆင်မြန်းထားသော လက်ဝတ်ရတနာမျှသာ ကျန်တော့သည်။ အင်္ဂလိပ်စစ်တပ်များ ရောက်ရှိလာသည်မှစ၍ မဖွယ်မရာ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ဖြစ်ရပ်များကို သတင်းစာဖတ်ပရိသတ်များ စိတ်နှလုံး ထိခိုက်လောက်အောင် သတင်းထောက်မွိုင်လင်က သူ၏မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့ အဖြစ်အပျက်များကို တင်ပြလေသည်။
သို့တင်ပြရာတွင် ထိုနေ့ညနေက ရွှေနန်းတော်တွင်းသို့ အမျိုးသမီးများအား အနောက်တံခါးမှ ဝင်ခွင့်ထွက်ခွင့်ပြုသော အမိန့်တစ်ရပ်ကို အင်္ဂလိပ်ဗိုလ်ချုပ်က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် မြို့ပေါ်မှ ရာပေါင်းများစွာသော အမျိုးသမီးများ နန်းတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာပြီး နန်းတွင်းပစ္စည်းများကို တစ်ညလုံးယူငင် သယ်ပိုးကြသည်။
ကာနယ်စလေဒင်ကြောင့်သာ နန်းစဉ်ရတနာများ ပါမသွားခြင်း ဖြစ်သည်။ ယမန်နေ့ညက မန္တလေးမြို့ပေါ်၌ အင်္ဂလိပ်များအဖို့ ရှက်ဖွယ်ကောင်းသည့် အဓိကရုဏ်းများဖြစ်ပွားခဲ့ရာ စစ်ပွဲတစ်ခုလုံးတွင် ကျဆုံးခဲ့သော အသေအပျောက် စာရင်းထက်ပင် တစ်ညတာသွေးထွက်သံယိုမှုများက ပိုမိုဆိုးရွားများပြားခဲ့သည်။ နယ်ချဲ့စစ်သားများက လူထုလူအုပ်ကြီးအတွင်းသို့ သေနတ်နှင့် တရကြမ်းပစ်ခတ်ခဲ့ကြသည်။ အနောက်ပြင်တွင် အီတာလျံသံရုံးနှင့်တကွ အခြားဥရောပသားတို့၏ အိမ်ရာများ တိုက်ခိုက်ခံကြရသည်။ ညအချိန်တွင် လမ်းမကြီးများကို လက်နက်ကိုင်တို့က အုပ်စီးထားကြသည်။ ဘုရင့်ဆွေတော်မျိုးတော် မင်းသမီးများပင် လမ်းပေါ်၌ လုယက်နှိပ်စက်ခံကြရသည်။ ဘုန်းကြီးကျောင်းများကိုလည်း ဓားပြတိုက်ကြသည်။ မန္တလေးမြို့ကာကွယ်ရေးအတွက် အင်္ဂလိပ်စစ်ဘက်မှ စီစဉ်မှုအလွန်ညံ့ဖျင်း၏။ ကျွန်ုပ်စာရေးနေစဉ်မှာပင် ကျွနု်ပ်၏အိမ်အနီးတွင် လူနှစ်ဦးသည် နေ့ခင်းကြောင်တောင်၌ပင် ဓားပြသတ်၍ သေရရှာပြီ ဟူ၍ ရေးထားသည်။
မြို့၏ အရှေ့မြောက်ဘက် အတုမရှိကျောင်းတော်ကြီးရှိ ရုပ်ပွားတော်မှ ဥဏ္ဏလုံမွေးရှင်သင်းကျစ်တော်၌ ဆင်မြန်းထားသော စိန်ကောင်းကြီးတစ်လုံးကိုလည်း အင်္ဂလိပ်အစောင့်စစ်သားများက ခိုးယူကြသည် စသည်ဖြင့် ပါရှိ၏။ ထိုသို့ မွိုင်လင်ရေးသားပေးပို့သည့် မန္တလေးကိုယ်တွေ့သတင်းတို့ကို ၁၈၈၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၅ ရက်နေ့ထုတ် လန်ဒန်တိုင်း သတင်းစာတွင် ဖော်ပြပါရှိခဲ့သည်။ အယ်ဒီတာကလည်း ခေါင်းကြီးပိုင်း၌ ဤကြားကာလအတွင်း ကြောက်ခမန်းလိလိ ပရမ်းပတာဖြစ်ခဲ့သည်။ မန္တလေးမြို့တော်ကြီးတွင် တစ်နေ့နှင့်တစ်ညတိတိ အဓိကရုဏ်းများ၊ သွေးချောင်းစီးမှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ကြံ့ခိုင်သောအုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့တစ်ခုကို အမြန်တည်ဆောက်နိုင်မှ ကောင်းမည်ဆိုသည်မှာ ရှင်းနေပါသည်။ လက်ရှိ မင်းမဲ့စိုးမဲ့ အခြေအနေများနှင့်စာလျှင် သီပေါမင်းအုပ်ချုပ်နေသည်ပင်သာ၍ ကောင်းပေသေးသည်ဟူ၍ ရေးသားခဲ့သည်။ ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်အတွင်း အသက်ရှင် ရပ်တည်လျက်ရှိသော နိုင်ငံသားအပေါင်းတို့သည် ဤဖြစ်စဉ်၊ ဖြစ်ရပ်ကို သင်ခန်းစာယူ၍ ကျွန်နိုင်ငံ ပြန်လည်မဖြစ်ရေး သုံးသပ် ဆုံးဖြတ်ကြရန် သတိပေး ရေးသားလိုက်ရပေသည်။ ။